قارچ گانودرما
قارچ گانودرما با نام لاتین reishi یاganoderma یا قارچ لینگجی یا قارچ ری‌شی (نام علمی: Ganoderma lucidum) قارچی یک‌ساله از تیره تابان‌پوستان (Ganodermataceae)، محصولی است که فقط در مناطق گرم و مرطوب میروید و از گونه قارچهای قرمز است. بر خلاف باور عمومی، همه قارچهای قرمز سمی نیستند. نام رسمی این قارچ در چین، لینگ زی و در ژاپن، ری‌شی به معنی پادشاه گیاهان دارویی و در کره، یونگ زهی میباشد. دامنه کوه Changbai در جیلین چین خواستگاه بومی این قارچ میباشد. در سالهای پیش و ایام قدیم این قارچ در علم پزشکی یونان و کتاب شفا ابوعلی سینا تحت عنوان قارچ وحشی آمده است.
در چین نمادی از سلامتی و طول عمر به همراه شادی و اقبال در زندگی بوده و بیش از ۲۰۰۰ سال است که برای درمان پزشکی استفاده میشود. گانودرما زمانی تنها برای امپراطوران و بزرگان استفاده میشد و در اختیار عموم مردم قرار نداشت. ثروتمندان در دوران باستان با امید جاودانگی و آرامش، از نوشیدنی گانودرما استفاده میکردند. در چین باستان از گانودرما با عناوینی همچون «گیاه توانمندی معنوی» و «قارچ ده ساله» یاد میکردند. در باور چین باستان نوشیدن معجونی از قارچ گانودرما، جاودانگی و طول عمر را به ارمغان می آورد. در قارچ، مولکول های متعددی از جمله تریترپروئید، پلی ساکارید و پپتید وگلیکانها وجود دارد که ممکن است مسئول اثرات بهداشتی آن باشد. در حالی که بسیاری از افراد، قارچهای خود را تازه میخورند، معمولاً از قارچ گانودرما در فرمهای پودر قارچ یا عصاره هایی که حاوی مولکولهای خاصی هستند استفاده میشود.
|
Scientific classification |
|
|
Kingdom: |
Fungi قارچ |
|
Division: |
Basidiomycota قارچهای چتری |
|
Class: |
Agaricomycetes کلاه‌قارچان |
|
Order: |
Polyporales تاقچه‌ای‌قارچ‌سانان |
|
Family: |
Ganodermataceae تابان‌پوستان |
|
Genus: |
Ganoderma |
|
Species: |
G. lucidum |
این قارچ از شاخه قارچهای چتری است که در مناطق رشد، به طور طبیعی در کنار درختانِ دارای چوب سخت یا مرده و یا درختانی که در حال خشک شدن هستند، میروید. گانودرما با حدود ۸۰ گونه مختلف، گیاهی وحشی و خودرو در طبیعت است که این روزها در مزارع پرورش قارچ نیز با تکنیکهای ویژه تولید میشود. گانودرما بافتی چوبی، براق و صیقلی داشته و از نظر ظاهری با قارچ دکمه ای تفاوت بسیاری دارد. قسمت هاگدان گیاه شبیه به کلیه انسان و به رنگ قهوه ای- قرمز است که در لبه های قارچ، کم رنگتر میشود.
این قارچ دارای بوی و طعم نامطبوعی است که موجب عدم مصرف آن به صورت خام میشود. تلخی زیاد این داروی گیاهی هم میتواند بسیار آزار دهنده باشد. از این رو روشهای دیگری غیر از خام خواری آن مورد استقبال قرار گرفته است.
از معمولترین روشهای مصرف این قارچ به شکل دمنوش و چای یا اضافه کردن به خوراکیهای دیگر میباشد.
البته بهترین روش برای مصرف آن این است که مقداری از پودر آن را به قهوه خود اضافه کنید. همچنین دقت داشته باشید که مصرف بیش از یک بار در روز توصیه نمیشود. بهترین زمان برای مصرف قارچ گانودرما صبح ها پیش از خوردن صبحانه است.
شما میتوانید بخش گوشتی قارچ را تکه تکه کرده یا به همین شکل خریداری نمایید و سپس آن را به غذاهای مختلف اضافه کنید. البته میتوانید همین قطعات را همانند دمنوش، دم کرده و نوش جان کنید.
گونه های قابل توجه گانودرما:
- Ganoderma applanatum (Artist’s conk)
- Ganoderma lucidum (Reishi, Lingzhi)
- Ganoderma multipileum
- Ganoderma tsugae
پرورش گانودرما در ایران
قارچهای گانودرما لوسیدوم به طور طبیعی در ایران رشد میکند، پس این قارچ با اقلیم و آب و هوای ایران به خوبی سازگار است. بنابراین شرایط کشت و پرورش آن نیز امکان پذیر خواهد بود. فقط باید شرایط محیطی لازم برای پرورش این قارچ را دانست و اقدام به پرورش آن نمود.
فصل تابستان برای کشت قارچ مناسب است و عوامل مختلف محیطی، میزان اکسیژن و غلظت یون کلسیم و… نیز برای کشت بسیار مهم هستند؛ بهترین روش کشت برای رسیدن به عملکرد بالا استفاده از میسلیوم های اولیه و بارور شده میباشد.
روش کشت بافت هم برای کشت این نوع قارچ تست شده است.
برای کاشت قارچ گانودرما ابتدا کیسه هایی پر از کاه بهداشتی و تمیز تهیه کنید. کاه باید تمیز باشد تا از بیماریها و نفوذ ترکیبات سمی جلوگیری به عمل آید. به جای استفاده از کاه برای کاشت قارچ میتوان درون کیسه ها از خاک اره استفاده کرد. باید خاک اره را با سبوس گندم ترکیب کرد (مخلوط کاه یا خاک اره، ۱۰% سبوس برنج و ۳% آهک) و حواسمان باشد که رطوبت آن بالا باشد. علاوه بر سبوس گندم باید کلسیم فسفات و کلسیم کربنات هم به آن افزوده شود.
سبوس گندم به عنوان مکمل نسبت به سبوس برنج مؤثرتر است.
ترکیب خاک اره با سبوس گندم بهترین نتیجه را میدهد.
برای کاشت قارچ گانودرما نوع کیسه ها باید پلی پروپیلن باشد و بعد از ریختن ترکیبات لازم به درون کیسه ها دهانه آنها را با نخ محکم بسته شود. برای استریل و بهداشتی کردن کیسه ها آنها را حدود ۲ ساعت در فشار ۲۲ اتمسفر در اتوکلاو قرار میدهند. کیسه‌ها در فشار کم و حرارت ۹۵ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد استریلیزه میشوند.
بعد از آن که کیسه ها استریل و خنک شد، بذر قارچ استاندارد را روی کیسه ها میریزند. این مرحله به صورت کاملاً بهداشتی و با استفاده از هود بر روی کیسه‌ها انجام میگیرد. محل نگهداری کیسه ها باید تاریک و در دمای ۲۸ الی ۳۵ سانتیگراد و با دی اکسید کربن بالا باشد. بعد از گذشت چند روز (سه تا چهار هفته) میلیونها قارچ به صورت ریسه (جلینه، میسلیوم، نخینه‌های قارچ) در هر کیسه به وجود می آید. زمان برداشتن و باز کردن درب کیسه‌ها بسیار مهم و حساس است که این زمان مصادف است با هنگامی که ریسه ها نیمی از کیسه را گرفته‌اند (نه بیشتر و نه کمتر)، وقتی این اتفاق صورت گرفت، قسمت بالای کیسه بریده میشود تا نتیجه دهی بهتری صورت بگیرد.
کپک‌هایی همچون نوروسپورا و تریکودرما و یا کنه‌ها ممکن است به محیط کشت قارچ حمله و آن را آلوده کنند. دلیل ظهور این آفات، پاره شدن کیسه ها یا بذرپاشی غیراصولی است که باید به آن بسیار توجه کرد.
سپس کیسه ها به سالن تولید منتقل و بر روی قفسه ها قرار می‌گیرند. در این شرایط رطوبت باید ۸۵% الی ۹۵% باشد و آب ۴ تا ۵ بار در روز اسپری شود. یک تا دو هفته زمان می‌برد تا قارچها ظاهر گردند. وقتی کلاه زرد رنگ قارچ تشکیل شد باید دما و رطوبت را کاهش داد؛ اما زمانی قارچها به ثمر میرسند که رنگ آنها به قهوهای و قرمز تبدیل شود و حاشیۀ سفید آنها محو گردد. رشد قارچ گانودرما کُند صورت میگیرد. زمان رشد تا برداشت قارچ گانودرما حدوداً ۱ ماه به طول میانجامد. این نوع قارچها بعد از برداشت خشک میشوند.
پس از برداشت فلاش اول (بازه زمانی برداشت قارچ که چندروز طول می‌کشد)، فلاش دوم ظاهر خواهدشد. بعد از برداشت اول، محل نگهداری و دما و رطوبت باید به حالت اول برگردانده شود تا شرایط برای رشد و برداشت دوم مهیا شود. قارچهای گانودرما پس از برداشت، در شرایط ویژه خشک میشوند و سپس باید در محیط سرد و خشک نگهداری گردند.
فواید و اثر بخشی:
- مشاهده ی این اثرات در سطح بالایی از نظر علمی نیست و در سطح Insufficient evidence یا «شواهد ناکافی» قرار می گیرد.
آیا قهوه قارچ گانودرما میتواند به بهبود سلامتی کمک کند؟
برای تهیه عصاره قارچ گانودرما، میبایست پودر خشک گانودرما را جوشاند. به این صورت که ۵۰ گرم از پودر خشک قارچ گانودرما در سه لیتر آب به مدت ۴ ساعت جوشانده شود. این کار را تا آنجا ادامه دهید که نیم لیتر از آب باقی بماند. عصاره ی به دست آمده را صاف کرده و در یخچال نگهداری نمایید؛ قارچ گانودرما مزۀ تلخی دارد و به تنهایی قابل خوردن نیست، اما از این قارچ به شکل خوراکی، در چای، قهوه و شکلات استفاده می‌گردد.
قهوه گانودرما یک ترکیب پودری است که به صورت نوشیدنی در اختیار افراد قرار میگیرد. سایر مواد تشکیل دهنده همچون شکر، خامه غیر لبنی و گیاهان مختلف هم میتواند به این ترکیب اضافه شود. این گزینه یکی از نوشیدنی هایی است که میتواند مزایای بسیاری برای بدن داشته باشد. گاهی از اوقات چنین نوشیدنی توسط افرادی که میخواهند مصرف قهوه شان را کاهش دهند اما هنوز به دنبال افزایش سطح انرژیشان هستند استفاده میشود. علیرغم ادعاهای بازاریابی در مورد مزایای این نوع قهوه، شواهد علمی برای تأیید چنین ادعاهایی وجود ندارد.
برخی از افراد ادعا میکنند که قهوه گانودرما میتواند سیستم ایمنی و قدرت آن را افزایش دهد، به کاهش وزن کمک نماید، با خستگی مبارزه کند، حافظه را بهبود ببخشد، سطح انرژی را افزایش دهد، کلسترول را پایین بیاورد، التهاب را کاهش دهد، استرس را تسکین ببخشد، فرایند پیری را معکوس نماید و به بهبود جریان خون کمک کند. قارچ گانودرما منبع عالی از انتی اکسیدانها محسوب میشود.
تا به امروز مطالعه علمی بر روی مزایای قهوه این قارچ صورت نگرفته است. با این حال مطالعات اولیه نشان میدهد که قارچ گانودرما به تنهایی میتواند مزایای مختلفی بر روی بدن داشته باشد. به عنوان مثال یکی از مطالعات مروری در سال ۲۰۱۶ نشان داد که این قارچ میتواند به عنوان درمان مکمل یا همراه در کنار سایر درمانهای معمول مورد استفاده قرار گیرد زیرا پاسخ تومورها را بهبود میبخشد و میتواند سیستم ایمنی فرد را تقویت کند. همچنین تحقیقات موجود نشان میدهد نوشیدن قهوه به طور کلی میتواند مزایای مختلفی بر روی بدن داشته باشد. با این حال مطالعات مروری به این نتیجه رسید که مصرف قهوه میتواند با افزایش فشار خون و در نهایت افزایش بیماریهای قلبی مرتبط باشد. اگرچه برخی از تحقیقات نشان میدهد قارچ گانودرما به کاهش فشار خون و بیماریهای قلبی کمک میکند اما گزارشهای منتشر شده، شاهدی مبنی بر مفید بودن قارچ گانودرما در درمان ریسک فاکتورهای بیماری قلبی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ارائه نکرد.
امنیت قهوه قارچ گانودرما لوسیدوم زیاد مشخص نیست. با اینحال خود این قارچ ممکن است عوارض جانبی همچون حالت تهوع، خشک شدن گلو، خشک شدن بینی را به همراه داشته باشد.
قبل از مصرف قهوه گانودرما باید با پزشک خود مشورت کنید به خصوص اگر از داروهای مرتبط با فشار خون، ضد پلاکت یا سرطان استفاده میکنید. علاوه بر این مصرف مقادیر زیاد کافئین میتواند ضربان قلب را بیشتر کند، باعث ایجاد اختلال در خواب شود، شکم را ناراخت نماید و مشکلات روحی را بدتر کند. گزارشهای متعددی وجود دارد که نشان میدهد افراد بعد از مصرف محصولات قارچ گانودرما لوسیدوم هپاتیت را توسعه داده اند. یکی از اینها عصاره Agaricus blazei و Ganoderma lucidum بود. دیگری پودر قارچ گانودرما لوسیدوم بود. یکی دیگر از گزارشهای موجود نشان میدهد این قارچ باید با احتیاط مصرف شود زیرا احتمال سمیت با آن وجود دارد. همچنین باید به خاطر داشته باشید که داروهای گیاهی و مکملهای رژیمی غذایی توسط FDA تنظیم و قانونگذاری نمیشوند. در برخی از موارد محصولاتی که به مشتریان فروخته میشود در برگیرنده موادی است که در برچسب بیان نشده و همین امر عوارض جانبی برای افراد ایجاد میکند.
اگرچه ممکن است از طعم تلخ قهوه گانودرما لذت ببرید، اما سعی کنید در مصرف آن زیاده روی نکنید. هنوز باید تحقیقات بیشتری بر روی این قارچ و مزایای آن انجام شود. اگر میخواهید از این قهوه به عنوان بخشی از رژیم غذایی معمولتان استفاده کنید، قبل از هر چیزی با پزشک خود مشورت نمایید تا ببینید انتخاب مناسبی برای شما هست یا خیر.
سخن آخر
در وبسایتهای متعددی (مانند: https://iranganoderma.ir) درباره خواص دارویی قارچ مذکور مطالب بسیاری نقل کردهاند که بیشتر از این پرداختن به این مقوله را لازم نمیدانم…
